Auteur Jan de Vries geeft Arnhem met De nieuwe Canon van Arnhem grote ogen en oren

ARNHEM - In de werkkamer van burgemeester Marcouch ligt sinds deze maand ‘De Nieuwe Canon van Arnhem’ te wenken: gaat u zitten, lees en vind antwoord. Wat heeft Ahmed Marcouch gegrepen in deze nieuwe bewerking van historicus Jan de Vries? ‘Het verhaal van Arnhem is een geschiedenis van oplossingen vinden, zoals Arnhemmers anno nu ook oplossingen vinden’. Marcouch bladert voorzichtig door het boek: ‘Achter de stedelijke geschiedenis over de gebouwen en pleinen, groeit de ideeëngeschiedenis over de Arnhemmers.’

Marcouch ligt het toe. Vernielden Vikingen en Spanjaarden onze nederzetting en Duitsers eeuwen daarna onze woningen? Dan bouwen wij stadswallen en bruggen, herbouwden wij kloosters en kerken. Breken grote branden uit? Ons stadsbestuur verstrekte voortaan stenen dakpannen, bouwde een stenen Sabelspoort en herbouwde de Eusebiuskerk maar liefst drie keer.

Raakt Arnhem verstrikt tussen grote gevechten van de hertog van Gelre met Fransen en Pruisen? Arnhem kwam eruit als de hoofdstad van het gewestelijke Hof van Gelre. Lepra, de Pest en andere besmettelijke pandemieën? Onze voorouders bouwden gasthuizen, in de Agnietenstraat en Sint Antoniestraat. En na de strijd tegen de pokken, Spaanse griep en tbc biedt Arnhem een ziekenhuis als Rijnstate; met vijfduizend medici en verzorgers.

Achthonderd jaar

Is de groei eruit als eind negentiende eeuw de Haagse elite en de handelaren uit de koloniën hier gevestigd zijn? Dan beginnen de Arnhemmers grootschalig toerisme met tentoonstellingen en congressen in het Openlucht Museum en Burger’s Zoo. Chemische industrie verdwenen? Welkom industrieparken, vol innovatieve bedrijven die uitvinden hoe wij nieuwe energie produceren.

Marcouch, zich zeer bewust van de geschiedenis in het Duivelshuis, spreekt in de volle raadszaal Jan de Vries toe, kersverse winnaar 2023 van jaarlijkse Prodesseprijs voor de Arnhemse Geschiedenis. Hij vertelt hoe hij de citymarketeers heeft aangeraden dit boek onder hun arm te nemen, op weg naar achthonderd jaar Arnhem. De laatste tien jaren zijn onlangs begonnen.

Zondebok

Voor lezers als Marcouch verandert ‘De Nieuwe Canon van Arnhem’ de blik op de stad. Hoe hij de sporen van vreugde en verdriet gaat zien, beschrijft Marcouch in het voorwoord. Lezen helpt kijken, pleit hij en kijkt peinzend door zijn werkkamer waar de familiewapens van zijn voorgangers staan in het glas in lood. Vaak laat hij zijn gasten de Eusebiustoren in zijn raam zien, symbool van wederopbouw. Als hij door de Eusebius naar het glazen balkon hoog boven Arnhem trekt, ziet hij bij het praalgraf van Karel van Gelre de gele insignes die Arnhemse joden moesten dragen in die middeleeuwse eeuw van voortdurende gevechten met de Bourgondiërs. Stop zondebokken zoeken, denkt hij dan en betoogt: lezen helpt herinneren.

Meerstemmig

Nieuwe kennis over de slavernij brandmerkt de grandeur van de Arnhemse villa’s en patriciërshuizen. En ook hoe in Arnhem is gewerkt aan de afschaffing ervan wordt gemarkeerd, hoe Franse remonstranten en Duitse bouwvakkers zijn opgenomen en recent gastarbeiders, asielzoekers en Oekraïense vluchtelingen zijn verwelkomd. Jan de Vries wilde Arnhem in zijn nieuwe tijdreis meerstemmigheid meegeven. “Dat is prima gelukt”, glimlacht Marcouch in de raadzaal van het stadhuis, optimistisch gezind.