De rijke historie van Landgoed Huis Sevenaer
Groei, strijd en afbraak in tijden van vrede en oorlog
Onder Jonkheer Huub van Nispen van Sevenaer zijn er in de loop der jaren veel dingen veranderd aan het reilen en zeilen achter de stenen muren in het centrum van Zevenaar. Toch is het landgoed al jaren daarvoor onderhevig geweest aan verandering; het heeft groei meegemaakt net als strijd en afbraak in tijden van vrede en van oorlog. Samen met Frans van Nispen tot Pannerden duiken we in de historie van Huis Sevenaer, het landgoed én zijn familie.
Frans van Nispen tot Pannerden, oud-hoogleraar Bestuurskunde, kwam als neef van de jonkheer met zijn vader veel op het landgoed. Ondanks dat Frans afstamt van een andere tak van de familie, zijn de banden met Sevenaer altijd sterk gebleven. Om deze reden is Frans zich, net als zijn vader, gaan verdiepen in de gedeelde voorgeschiedenis van zowel de jonkheer als zijn eigen kant van de familie. "Hoe ver wil je terug?" vraagt Frans, die zich klaarmaakt voor verhalen over machtsstrijd en complexe familieverhoudingen. Hij begint zijn verhaal rond 1400, het einde van de hoge middeleeuwen en de periode dat het hedendaagse Huis Sevenaer beter bekend staat als de woonplaats van de familie Smullinck; het gelijknamige 'Smollinghuse'. De van oorsprong militaire burcht wordt later overgenomen door de Spieringhs, de Van Bylandts en vervolgens door de familie Van Rouwenhorst. Arnold van Nispen koopt het huis, maar zijn zoon Everhard moet het weer verkopen wegens de lage graanprijzen. Op dit punt komt Carel Herman – de gedeelde voorvader van zowel Huub als Frans – in beeld. Als het landgoed onder de hamer gaat, besluit deze Van Nispen toe te slaan om het als huwelijksgeschenk te kopen voor zijn zoon, de stamvader van Huub, Jan van Nispen, die zich sindsdien Jan van Nispen van Sevenaer noemt. Een fraai geschenk dus. Vanaf dit moment is Huis Sevenaer voorzien van zijn naam en fungeert het voornamelijk als kasteelboerderij.
Landbouwbedrijf
Het is de achttiende eeuw: tijd voor een nieuwe invulling en een periode van bloei; het landbouwbedrijf op en rondom de 120 hectare grond wordt geprofessionaliseerd door de familie Van Nispen. Dit door er een diverse manier van aanpak op na te houden in de vorm van onder meer akkerbouw, bosbouw, tuinbouw en veeteelt. Ook het huis zelf blijft niet achter; de grote vierkante toren die zich voorheen achter het huis bevindt wordt afgebroken en er liggen ideeën op de plank voor een geheel classicistische restauratie van het huis. Dat blijft echter bij ideeën aangezien de financiële middelen ontbreken. "Het blijft immers lastig om een kasteelboerderij rendabel te houden wanneer je visie draait om biologische en duurzame landbouw," legt Frans uit.
Naast de praktijken op het landgoed houden Jan en diens broer Carel Everhard, de stamvader van Frans, er ook andere bezigheden op na. Zo nemen beide heren fanatiek deel aan de regionale en de nationale politiek en zijn ze het daarbij met elkaar niet altijd eens. De familie van Nispen is op allerlei manieren aanwezig geweest in de Liemers: van districtscommissarissen tot burgemeesters van Pannerden en Zevenaar. Bovendien is de familie Van Nispen recordhouder als het gaat om de hoeveelheid Kamerleden die men heeft geleverd aan de Nederlandse politiek.
Knal, boem, pats. De vernietigende wereldoorlogen laten hun littekens achter op zowel het wereldbeeld als het landgoed. Deze donkere pagina in de wereldgeschiedenis staat geschetst in de stenen van de gebouwen op grond van de Van Nispens in de vorm van soms onherstelbare schade. In deze tijd is het Lodewijk 'Louis' van Nispen, die het landgoed in beheer heeft genomen. Uiteraard is het geen gemakkelijke taak om deze te onderhouden in periodes van politieke instabiliteit en het constante gevaar. Toch zijn er in deze periode ook enkele wijzigingen doorgevoerd aan het woonhuis: zo is het huis in tweeën verdeeld, zodat Lodewijk en zijn twee zussen – Trees en Euphemie – apart van elkaar, toch samen kunnen wonen. De twee bordessen vormen hiervan een stille getuige. Aan het einde van deze oorlog is het onduidelijk hoe er moet worden omgegaan met de exorbitante hoeveelheid schade. Tijdelijk dient het landgoed als opvangcentrum voor gewonden en slachtoffers. Toch blijft het niet helder of het nou gerestaureerd zal gaan worden of niet. De gemeente Zevenaar heeft dan oog op de grote hoeveelheden grond van de Van Nispens. Dat is precies op het moment dat Lodewijk het landgoed aan zijn neef Huub van Nispen van Sevenaer overdraagt.
Politieke intrige
Politieke intrige is iets van alle tijden, blijkt maar weer; zo ook aan het eind van de twintigste eeuw. Huub van Nispen, een vrijgevochten jonkheer, neemt de verantwoordelijkheid het landgoed in ere te herstellen op een manier die duurzaam zou zijn. "Hij heeft alles weer opgebouwd – daarin bijgestaan door Joyce van Katwijk sinds de jaren zeventig – ondanks het feit dat hij zelf geen landbouwachtergrond genoten heeft," vertelt Frans. Toch heeft de gemeente andere plannen voor het Landgoed Sevenaer. In een Zevenaar dat vol in bloei en ontwikkeling staat, hoort uitbreiding en de mogelijkheid om deze bloei te verwerkelijken. Wat blijkt: de Van Nispens hebben een forse honderd hectare land, genoeg motivatie voor de gemeente om zich te verwikkelen in een machtsstrijd met de jonkheer. De gemeente wil een nieuw stadhuis en het oog valt op het woonhuis van het landgoed. "Later besloten ze om het nieuwe gemeentehuis te bouwen op de plaats waar het huis Hoek heeft gestaan, dat op de laatste dag van de oorlog is verwoest. Het huis Hoek is altijd eigendom geweest van mijn familie." Wat volgt zijn verscheidene landonteigeningen en pogingen van beide partijen, de Van Nispens en de gemeente, om elkaar dwars te zitten, maar tevergeefs. Tegenwoordig telt het landgoed nog maar zestig van de oorspronkelijke 120 hectare als gevolg van een compromis tussen Huub en de gemeente in de hoop om de wederzijdse bemoeienis en de gespannen sferen voor eens en voor altijd te beëindigen.
Toekomstbestendig
Anno 2019 is het landgoed onderdeel van de stichting die is vernoemd naar Huub van Nispen van Sevenaer. Hier steken vele vrijwilligers de handen uit de mouwen om de authentieke kasteelboerderij – één van de oudste, zo niet dé oudste van Nederland – te bewaren en te beschermen volgens de duurzaamheidsvisie van de jonkheer. "Hij was zijn tijd ver vooruit," besluit Frans. "Het is nu de vraag of zijn nalatenschap op de lange termijn omarmd zal worden en toekomstbestendig zal zijn."
