Jaap Clifford, een van de initiatiefnemers van het Joods Monument in Arnhem.
Jaap Clifford, een van de initiatiefnemers van het Joods Monument in Arnhem. Foto: Ellen Koelewijn Fotografie

Op zoek naar gegevens om 1500 Joodse Arnhemmers gezicht te geven

Algemeen

ARNHEM - De verhalen over in de Tweede Wereldoorlog verdwenen en vermoorde Joden uit Arnhem zijn aangrijpend. Het gaat om 1500 slachtoffers. Van een aantal van hen is meer bekend dan hun naam. Er is een zoektocht gaande naar gegevens, foto’s en verhalen van alle slachtoffers. 

Door Vincent Bos 

Neem het verhaal van Elias Schaap, voor de oorlog de enige Joodse postbode in Arnhem. Er is een foto gevonden waarop hij in vol ornaat poseert. Hij trouwt met Julia Menco. Ze krijgen twee dochters en een zoon. 

Opgepakt

Hij wordt het eerst door de Duitsers opgepakt. Zijn vrouw en een dochter later, onder het mom van gezinshereniging. Ze zien elkaar terug in Westerbork. Nog geen twee weken later worden ze vermoord in Auschwitz. Dochter Heleen en zoon Joop overleven de oorlog. 

In haar boek ‘De Stille Slag, Joodse Arnhemmers, 1933-1945’ schrijft Margo Klijn over deze familie. Het verhaal is terug te vinden op www.joodsmonumentarnhem.nl. 

Op genoemde website kom je meer verhalen tegen. Verhalen die geen mens onberoerd laten. De organisatie achter de website Joods Monument wil het daar niet bij laten. 

Ze probeert van liefst van álle slachtoffers gegevens te achterhalen. Dat kan een verhaal zijn, een foto of een fragment. Als er maar iets meer bekend wordt dan alleen de naam. Op die manier krijgen de slachtoffers een gezicht.

QR-codes

De namen van de 1500 Joodse slachtoffers uit Arnhem kun je lezen op de website van het Joods Monument. Dat monument naast de Eusebiuskerk is in 2019 onthuld. Aan de voet van het monument zijn QR-codes aangebracht die naar de namen op de website leiden. “Arnhem is een van de laatste steden met een Joods Monument. Dat we er zo laat mee zijn, heeft allerlei redenen. In Arnhem is veel aandacht voor Market Garden. Schrijfster Margo Klijn heeft de situatie van de Joden niet voor niets aangeduid als De Stille Slag. Er is lang minder aandacht voor geweest”, zegt Peter Jetten, een van de drijvende personen achter de website van het Joods Monument Arnhem.

Hij geeft aan dat het moeilijk is gegevens van de Joodse Arnhemmers te achterhalen. “We moeten het hebben van de nabestaanden. Ik schrijf ook verhalen en heb meerdere dochters en zonen gesproken. Zo wilde ik gegevens achterhalen van Ada Goldsmid. Ik vroeg op welke school haar moeder gezeten had, maar dat wist de dochter niet. Het geeft aan dat het steeds lastiger wordt om achter verhalen te komen”, aldus Jetten. 

Zwarte bladzijde

Een enkele keer lukt het om in contact te komen met nabestaanden. Het is een hele speurtocht. De betrokkenen zetten door. Jetten noemt de verhalen droevig makend. “Je schrijft over trieste gebeurtenissen. Het is onvoorstelbaar wat er in de oorlog is gebeurd. Het is van belang dat er meer over deze zwarte bladzijde in de geschiedenis van Arnhem bekend wordt.” 

Wie de organisatie kan helpen kan daarover een bericht sturen naar redactie@joodsmonumentarnhem.nl.